„14. februara se valjda rodio Isus Hrist“ – reče jedna bivša premijerka pozivajući se na reči svog šefa. Kakva premijerka – takva i tvrdnja, rekli bi zli jezici. Ali avaj – toga dana se ipak nije rodio Isus. A nije ni 8. mart, kao što je, direktno u mikrofon jedne TV ekipe izjavila „baka-brat“ i to k’o iz topa. Velika dilema reklo bi se – barem sudeći po ovim odgovorima. I ne samo po njima. Jer, iz godine u godinu, na društvenim mrežama svedočimo pravom ratu oko ovog datuma – Valentinovo ili Trifunov dan? I zato ozbiljno pitanje: šta slavimo 14. februara?
Izvor: Canva
Da li je to samo dan prepun srca, reklamnih čestitki, čokolada, plišanih medvedića i cvetnih aranžmana ili možda nešto mnogo dublje? Na prvi pogled, 14. februar izgleda kao dan kada se ljubav pretvara u proizvod kojim se meri naklonost ka drugom ljudskom biću – pa ko koliku cenu „izvuče“. Ali, ako samo na tren zavirimo u istoriju, otkrićemo da ovaj datum nosi sa sobom mnogo bogatiju tradiciju i simboliku u koju su utkani vekovi verovanja, hrabri sveci i narodni običaji – što i nema baš mnogo veze sa komercijalom kakvu poznajemo danas.
Izvor: Canva
Sveti Valentin: Stradalnik zbog ljubavi
U hrišćanskoj tradiciji postoji više svetaca sa imenom Valentin. Najčešće se pominje Valentin iz Rima, koji je živeo u 3. veku – u vreme kada je hrišćanstvo bilo na ivici progona. Detalji o njegovom životu su prilično ograničeni i pomešani sa legendama.
Izvor: https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valentine-Epilepsy.jpg
Naime, car Klaudije II smatrao je da neoženjeni muškarci čine bolju vojsku, te je rimski zakon zabranjivao brak. Zbog toga je Valentin – ovaj „naš“, pomenuti – koji je bio bio sveštenik, a možda i biskup, tajno venčavao mlade parove. Veru i ljubav stavio je ispred državnih naredbi, što je bio vrlo hrabar čin, ali i povod za sukob sa rimskim vlastima.
Izvor: http://www.1st-art-gallery.com/David-III-Teniers/St-Valentine-Kneeling-In-Supplication.html
Konačno, zbog toga je uhapšen i pogubljen kao mučenik, negde oko 270. godine. Njegova smrt simbolizuje neumornu posvećenost hrišćanskim vrednostima i ljubavi koja prevazilazi sve prepreke. Dan njegovog mučeništva je sačuvan u liturgijskom kalendaru Rimokatoličke crkve, ali i nekih drugih hrišćanskih zajednica, te se 14. februar zadržao kao dan posvećen tom svetom mučeniku.
Izvor: https://en.wikipedia.org/wiki/File:St-valentine_110921-01.jpg
Sveti mučenik Trifun: Dar isceljivanja i veza sa životinjama
Prema crkvenim spisima, Sveti Trifun rođen je oko 225. godine u selu Kampsadi, u rimskoj provinciji Frigiji (današnja Mala Azija), u siromašnoj hrišćanskoj porodici. Još od malih nogu pokazivao je duboku pobožnost i poseban, Bogom dat dar isceljivanja ljudi, ali i životinja – zbog čega ga mnogi smatraju i pretečom modernih veterinara. Takođe, prema crkvenom predanju, Trifun je bio i guščar, što je dodatno utvrdilo njegov status zaštitnika životinjskog sveta.
Izvor: http://www.svetigora.com/node/933
Mučeništvo, kanonizacija i simbolika
Za vreme vladavine cara Decija Trajana, oko 250. godine, zbog nepokolebljive privrženosti hrišćanskoj veri, Trifun je odbio da se odrekne Hrista i prinese žrtvu rimskim bogovima. Zbog toga je uhapšen, teško mučen i na kraju pogubljen.
Kanonizovan je već u ranim vekovima hrišćanstva, a njegovo slavljenje datira još od 5. veka. Danas se obožava kako u pravoslavnim, tako i u rimokatoličkim zajednicama, naročito među vinogradarima, poljoprivrednicima, ljubiteljima životinja i prirode.
Izvor: https://www.eparhija-sumadijska.org.rs
Njegov dan se prema novom kalendaru slavi 14. februara, odnosno 1. februara po starom kalendaru. Ovaj dan simbolizuje buđenje prirode, dolazak proleća i obnovu života, što ga čini posebnim simbolom ljubavi i plodnosti. Zbog toga se dan Svetog Trifuna često naziva Danom ljubavi.
Reforma liturgijskog kalendara i lokalne tradicije
U reformi rimokatoličkog kalendara 1969. godine, i Sveti Valentin i Sveti Trifun su uklonjeni iz glavnog liturgijskog kalendara Katoličke crkve. To ne znači da su prestali da se slave, već samo da njihovo obavezno bogosluženje nije više univerzalno propisano za celu Zapadnu crkvu. Njihov kult može i dalje postojati u pojedinim mestima i zajednicama koje ih posebno poštuju.
Izvor: https://www.facebook.com/permalink.php/?story_fbid=1722536474555299&id=906550902820531&locale=sr_RS
Srpska pravoslavna posvećenost i molitveni obredi
Sa druge strane, Srpska pravoslavna crkva, verujući u čudesnu moć molitvenog zastupništva Svetog mučenika Trifuna, zadržala je njegov dan u svom kalendaru. Uz to, ustanovila je i naročiti molitveni čin koji se vrši sa njivama ili baštama, ako se dogodi šteta od insekata, miševa i drugih životinja. Na taj način, Sveti Trifun uspostavljen je kao zaštitnik poljskih useva.
Naši vinogradari, takođe, smatraju Svetog Trifuna svojim patronom. Zato toga dana idu u vinograde, orezuju lozu i vinom zalivaju po koji čokot. Time, ritualno, vraćaju lozi snagu koju je zima iscrpela, kako bi počela da buja u proleće koje se već primiče.
Izvor: Canva
Od svetih čudesa do komercijalnog praznika
Kako smo, dakle, od ovih plemenitih priča došli do dana kada reklamna industrija radi punom parom u korist trgovaca? Pitanje je bez preciznog, univerzalnog odgovora. Međutim, ono što možemo sa sigurnošću reći je da komercijalizacija Dana zaljubljenih nije rezultat jednog trenutka ili akt nekog marketinškog genija. Po sredi je postepen proces evolucije potrošačke kulture i rezultat je sinergije tehnološkog napretka, promena u društvenim navikama i agresivnih marketinških kampanja koje su prepoznale profitabilnost ovog datuma.
Izvor: Canva
Veza 14. februara sa romantikom i Danom zaljubljenih
Početak komercijalizacije možda možemo pronaći u srednjem veku. Naime, prva pisana asocijacija Svetog Valentina sa romantičnom ljubavlju pojavljuje se u delima srednjovekovnog pesnika Džefrija Čosera, kao što je na primer „Parlament ptica“ iz 14. veka. U tom delu se 14. februar povezuje sa danom kada se ptice „udvaraju“ jedne drugima, što simbolično prenosi ideju o ljubavi.
Tokom vekova, ova asocijacija se razvila i proširila, pa je 14. februar postao popularan kao Dan zaljubljenih. Važno je napomenuti da se ovaj razvoj desio kroz kulturne i književne uticaje, a ne direktno iz prvobitnih crkvenih dokumenata.
Izvor: Canva
Rani razvoj praznika i američka potrošačka kultura
Otuda i dolazi zaključak da komercijalizacija Dana zaljubljenih nije rezultat jednog trenutka ili dela jednog pojedinca, već je postepeni proces koji se dugo odvijao, naročito u zapadnim zemljama.
Tako je, u 19. veku, naročito u Velikoj Britaniji i Sjedinjenim Američkim Državama, počela tradicija slanja ručno izrađenih čestitki i ljubavnih pisama na dan 14. februara. Masovna proizvodnja čestitki omogućila je širu distribuciju ove tradicije.
Izvor: Canva
Nakon Drugog svetskog rata, dolaskom masovne proizvodnje i razvoja medija, američka kultura potrošnje se značajno osnažila. Praznici su počeli da se komercijalizuju, jer su vladajuće strukture u njima videle idealnu priliku za stimulaciju ekonomije.
Kompanije poput Hallmark Cards i veliki trgovinski lanci, preuzeli su ulogu u promociji Dana zaljubljenih, lansirajući reklamne kampanje koje su podsticale kupovinu čestitki, cveća, čokolade, nakita i drugih poklona. Ove marketinške strategije nisu samo prodavale proizvode, već su i transformisale tradicionalni praznik u simbol potrošačkog društva.
Izvor: Canva
Globalizacija i širenje komercijalizovanog koncepta:
Tokom vremena, zahvaljujući globalizaciji i širenju zapadne kulture, komercijalizovana verzija Dana zaljubljenih proširila se i na druge delove sveta. Danas se ovaj praznik doživljava uglavnom kao komercijalna prilika za kupovinu poklona, uz izražen naglasak na materijalne aspekte proslave, umesto na tradicionalne romantične ili duhovne vrednosti.
Stoga se, uprkos opštoj euforiji oko 14. februara, logično nameće vrlo jednostavno pitanje: a gde je tu ljubav?
Izvor: Canva
Pitanja za ličnu debatu
Da li je ljubav zaista komercijalna – onako kako (agresivno) pokušavaju da nam nametnu trendovi kojima smo izloženi? Možemo li ljubav do te mere banalizovati da je svedemo na proizvod sa poznatom etiketom ili je to ipak neuhvatljiva sila koja prevazilazi sve materijalno?
Trebamo li poseban dan za ljubav?
Da li je 14. februar samo simboličan podsetnik da ljubav postoji uprkos svemu ili bismo trebali težiti istom univerzalnom stanju svakodnevno – u malim gestovima, iskrenim razgovorima i pažnjom koja ne poznaje datum? Da li zaista, pored toliko dana i podsetnika, trebamo i dan koji nas podseća da ljubav još uvek postoji?
Izvor: Canva
Ljubav nije „sezonska moda“, komercijalni trik, niti šljokičava opsena. Ona ne stanuje u plišanim medvedićima, skupim čokoladama i fensi restoranima. Ljubav je večna, autentična snaga koja obogaćuje naše živote. I najbolje od svega, dostupna je svima svakoga dana.
Iako su Sveti Valentin i Sveti Trifun ostavili dubok trag u hrišćanskoj tradiciji, današnji 14. februar je postao platno na kojem se prepliću istorija, narodna verovanja i savremeni potrošački obrasci. Zato bi možda trebalo češće da se podsećamo da prava magija ljubavi leži u prepoznavanju vrednosti. Ali, ne one vrednosti koja se nalazi na etiketi sa cenom, nego one koja tihuje u srcu svakoga od nas.
Izvor: Canva
KAKO BI OCENILI TEKST?
